Ο Αντίχριστος εμφανίστηκε στον κόσμο στις 6/6/1976, όταν βγήκε η Προφητεία στις αίθουσες. Η σχετική τριλογία ολοκληρώθηκε το 1981. Μετά ανέλαβαν οι Iron Maiden και κάποιοι Αμερικανοί Ευαγγελικοί. Εντωμεταξύ στην Ελλάδα τα πονήματα ενός μάλλον ξεχασμένου φανατικού ορθόδοξου παπά, του π. Χαράλαμπου Βασιλόπουλου, αποκτούν τη δεκαετία του ’90 δημοσιότητα μεταξύ κάποιων φανατικότερων από το συνηθισμένο ορθόδοξων πιστών, που περίμεναν την έλευση του Αντιχρίστου επ’ ευκαιρία της «ενωμένης Ευρώπης» του Μάαστριχτ το 1992. Με αφορμή το ορόσημο του 1992 είχε γίνει χριστιανικό μπεστ σέλερ το βιβλίο «Πότε θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου μας;» κάποιου άγνωστου τότε παπά με το όνομα Νεκτάριος Μουλατσιώτης.

Ποιος όμως είναι ο Αντίχριστος; Μέχρι την κινηματογραφική αναβίωση του 1976 ήταν βεβαίως ο Πάπας της Ρώμης, αν ήσουν φανατικός προτεστάντης. Αν πάλι δεν ήσουν φανατικός προτεστάντης της εσχατολογικότερης σχολής, ποσώς σε ενδιέφερε ο Αντίχριστος. Παλιότερα, για Αντίχριστος πλασαρίστηκε ο Ναπολέων (από τους Εγγλέζους), ο Χίτλερ ή, κατά την χριστιανοφασιστική προπαγάνδα του Φράνκο, ο Στάλιν. Ο αρχικός κι αυθεντικός αντίχριστος είναι βεβαίως ο Νέρωνας. Άλλωστε το άθροισμα των γραμμάτων της λέξης λατείνος δίνει το μοιραίο 666. Που, βεβαίως, λατίνοι είναι και οι πάπες.

Από πού προέρχεται όμως η ιδέα του Αντιχρίστου; Και σε τι συνίσταται;

Η εύκολη απάντηση είναι τα κεφάλαια 13 και 17 της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Ο Αντίχριστος είναι το θηρίον που τόσο πολύ αγαπούν οι μεταλάδες. Πριν μπούμε στο ζουμί της υπόθεσης, πρέπει ωστόσο να έχουμε υπόψη μας μερικά fun facts για την Αποκάλυψη:

• Μπορεί ο Ηλίας Πετρόπουλος να θεωρεί ότι ολόκληρη η Αποκάλυψη είναι ένα τρελό τριπ κάποιου που την έχει ακούσει δυνατά (…από την πολλή νηστεία;) αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί συρραφή από εικόνες και στοιχεία ό,τι προφητικού κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης βάζει ο νους σας. Λόγου χάρη, 666 τάλαντα χρυσού ήταν το ετήσιο εισόδημα του βασιλιά Σολομώντα (Α’ Βασιλειών 10, 12).
• Η γνησιότητα του βιβλίου αμφισβητούνταν σοβαρά από την αρχαία Εκκλησία. Ευλόγως, αφού κυκλοφορούσαν ψευδεπίγραφα και απόκρυφα ευαγγέλια, πράξεις και αποκαλύψεις δέκα στον παρά.
• Οι πατέρες κι ερμηνευτές σνομπάρουν κανονικά την Αποκάλυψη, με εξαίρεση κάποιον Βασίλειο Αγκύρας. Δεν υπάρχουν άλλα συστηματικά υπομνήματα κι ερμηνείες του βιβλίου, αν και περιστασιακά σχόλια περί Αντιχρίστου υπάρχουν κάμποσα.

Λέει λοιπόν η Αποκάλυψη στο κεφάλαιο 13:

«Καὶ ἐστάθην ἐπὶ τὴν ἄμμον τῆς θαλάσσης· καὶ εἶδον ἐκ τῆς θαλάσσης θηρίον ἀναβαῖνον, ἔχον κέρατα δέκα καὶ κεφαλὰς ἑπτά, καὶ ἐπὶ τῶν κεράτων αὐτοῦ δέκα διαδήματα, καὶ ἐπὶ τὰς κεφαλὰς αὐτοῦ ὀνόματα βλασφημίας. καὶ τὸ θηρίον ὃ εἶδον ἦν ὅμοιον παρδάλει, καὶ οἱ πόδες αὐτοῦ ὡς ἄρκου, καὶ τὸ στόμα αὐτοῦ ὡς στόμα λέοντος. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ὁ δράκων τὴν δύναμιν αὐτοῦ καὶ τὸν θρόνον αὐτοῦ καὶ ἐξουσίαν μεγάλην»

Παρακάτω στο ίδιο κεφάλαιο σκάει βεβαίως κι άλλο θηρίο, αλλά όχι τόσο τύπου Giger: αυτό είναι σαν αρνί αλλά μίλαγε σαν δράκοντας. Δεν είναι άλλος από τον Ψευδοπροφήτη, φερέφωνο κι ορντινάντζα του Αντιχρίστου.

Εντωμεταξύ στο κεφάλαιο 17 υπάρχει η ερμηνεία του θηρίου:

«῟Ωδε ὁ νοῦς ὁ ἔχων σοφίαν. αἱ ἑπτὰ κεφαλαὶ ὄρη ἑπτά εἰσιν, ὅπου ἡ γυνὴ κάθηται ἐπ ̓ αὐτῶν, καὶ βασιλεῖς ἑπτά εἰσιν· οἱ πέντε ἔπεσαν, ὁ εἷς ἐστιν, ὁ ἄλλος οὔπω ἦλθε, καὶ ὅταν ἔλθῃ, ὀλίγον αὐτὸν δεῖ μεῖναι. καὶ τὸ θηρίον ὃ ἦν καὶ οὐκ ἔστι, καὶ αὐτὸς ὄγδοός ἐστι, καὶ ἐκ τῶν ἑπτά ἐστι, καὶ εἰς ἀπώλειαν ὑπάγει. καὶ τὰ δέκα κέρατα ἃ εἶδες δέκα βασιλεῖς εἰσιν, οἵτινες βασιλείαν οὔπω ἔλαβον, ἀλλ ̓ ἐξουσίαν ὡς βασιλεῖς μίαν ὥραν λαμβάνουσι μετὰ τοῦ θηρίου. οὗτοι μίαν γνώμην ἔχουσι, καὶ τὴν δύναμιν καὶ τὴν ἐξουσίαν αὐτῶν τῷ θηρίῳ διδόασιν.»

Πολύ απλά: το θηρίο είναι και η απολυταρχική εξουσία της Ρώμης (ὄρη ἑπτά: επτάλοφος) και κάποιος υιός της απωλείας: το αντίθετο του Χριστού, ψευτομεσσίας και οικουμενικός ηγέτης. Η δημοφιλία της ιδέας του Αντιχρίστου πατάει λοιπόν σε δύο πόδια.

Από τη μια το θηρίο ως εξουσιαστικός οργανισμός, και δη τερατώδης, αποτελεί μια θαυμάσια ευκαιρία για τη θεολογική καταδίκη της απολυταρχικής εξουσίας (όταν δεν αρέσει στον κλήρο) και, στα νεώτερα χρόνια, του ολοκληρωτισμού (όταν δεν αρέσει στον κλήρο). Οι ιστορίες για χαράγματα στο χέρι και στο μέτωπο, για διωγμούς, για επταετή εξουσία του θηρίου, που ο Θεός θα κολοβώσει σε τριάμιση χρόνια για χάρη των πιστών Του, ακριβώς εκεί μας πάνε: η απόλυτη εξουσία και η επιτήρηση είναι δουλειά του δράκοντος, του σατανά. Δεν μπορώ να πω ότι δεν μου αρέσει η ιδέα ότι το απολυταρχικό κράτος που συντρίβει και μαρκάρει τους ανθρώπους σαν μοσχάρια είναι ένα γκροτέσκο σατανικό θηρίο που συνοδεύεται από ένα προπαγανδιστικό Ψευδοπροφήτη. Αυτό είναι: καλά τα είπε ο μύστης της Πάτμου.

Από την άλλη το θηρίο ως πρόσωπο, ως ο υιός της απωλείας, ο Αντίχριστος, είναι ήδη από τους πρώτους αιώνες ψευτοχριστός. Τι είναι ψευτομεσσίας; Μα βεβαίως κάποιος που θα βγει να πει ότι είναι Μεσσίας (ελληνιστί: Χριστός), άρα θα είναι είτε σατανικός είτε ο Μεσσίας των Εβραίων (που ακόμα τον περιμένουν) είτε, βεβαίως, και τα δύο. Ο Αντίχριστος ως ο ψευτομεσσίας των Εβραίων που θα κυβερνήσει τον κόσμο είναι το απόλυτο και διαχρονικό σύμβολο του στυγερότερου αντισημιτισμού. Πράγματι, αν το θηρίο είναι ψεύτικος μεσσίας, τότε η ελπίδα των Εβραίων για τον Μεσσία, τον ηγέτη που θα αποκαταστήσει το κράτος του Ισραήλ (του οποίου η ίδρυση άνευ Μεσσία ενοχλεί τους χασιδιστές), δεν συνθέτει απλώς ένα μυθολογικό αίτημα πολιτικής ελπίδας αλλά και προσδοκία για τον παγκόσμιο αντι-Μεσσία: είναι αντίχριστη και σατανική.

Όπως λοιπόν υπάρχουν δύο σατανάδες, υπάρχουν και δύο αντίχριστοι. Ο πρώτος είναι προφανής, είναι ο Λεβιάθαν της εξουσίας· ο δεύτερος είναι ειδεχθής, βουτηγμένος στο αίμα των πογκρόμ.

Γενικά οι θρησκείες είναι για τα μπάζα· όλες οι θρησκείες: παλιές δοκιμασμένες λύσεις σε λάθος προβλήματα. Από την άλλη, οι θρησκείες είναι αρκετά ευρείες για να επιτρέπουν στους πιστούς τους να κάνουνε του κεφαλιού τους μέχρι ενός σημείου χωρίς καν να γίνουν αιρετικοί κι αφορισμένοι: από τους μειλίχιους ασκητές του Γάγγη μέχρι τα εθνικιστικά σκυλιά του BJP, από τους χαμογελαστούς βουδιστές χωρικούς μέχρι τους ζαμπόνηρους Ταϋλανδούς μοναχούς κ.ο.κ.

Οι μεγάλες θρησκείες είναι όντως αυτό που οι Άγγλοι λένε broad churches, αρκεί να είσαι έτοιμος να ερμηνεύσεις την κωμική μυθολογία τους ως απείκασμα πνευματικού βάθους και μεταρσιωτικού ύψους.

Από αυτή την άποψη είναι τερατώδες να αξιολογούμε ένα δισεκατομμύριο μουσουλμάνους με βάση τη συμπεριφορά μιας μερίδας φανατικών ή αυτής των γνήσια καταχθόνιων ουαχαμπιστών. Φανταστείτε να αξιολογούνταν η Χριστιανοσύνη με βάση τους αμερικανούς Βαπτιστές ή τους μοναχούς της ερήμου της Ιουδαίας.

Αυτά για τις μεγάλες θρησκείες, γιατί οι μικρές και οι σύγχρονες θρησκείες, κάτι μάρτυρες του Ιεχωβά, μορμονισμοί και σαηεντολογίες, τείνουν να είναι κανονικά τρελοκομεία και όσον αφορά το κοινό τους και όσον αφορά την οργάνωσή τους (επιτήρηση και τιμωρία κτλ.).

Μια μικρή θρησκεία που καθόλου δεν μου κάθεται είναι ο σατανισμός. Μη με παρεξηγείτε, πάντοτε ήμουν με τους κακούς όταν έβλεπα κινούμενα σχέδια και παρόμοια: με τον Ζόλταρ, με τη Βάντα, με τον Νταρθ Βέιντερ, με όλους τους τύπους και τις τύπες που έκαναν μουάχαχα ρίχνοντας πίσω το κεφάλι τους με οίηση και μέθη.

Αλλά εδώ μιλάμε για θρησκεία, ρε μαν. Μου είναι δύσκολο να χωνέψω ότι παίρνεις τον κομπλεξικό πεπτωκότα άγγελο μιας μονοθεϊστικής θρησκείας, έναν κοσμικό Ιζνογκούντ, και χτίζεις μια θρησκεία πάνω του: «Άσε με να βασιλέψω δίπλα σου, Θεέ», «Όχι Εωσφόρε!», «Ντου αλάνια μου, πάρτε τον!», «Μιχαήλ, όρμα τους.», «Αααααααααα» ― εδώ στο «Αααααααααα» φανταστείτε τον στυλιζαρισμένο άγγελο των Led Zeppelin να πέφτει στην Άβυσσο.

Μια παρένθεση για τους δύο αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ στα θυρόφυλλα του ιερού των εκκλησιών μας: δεν αντιπροσωπεύουν τις δύο κυρίαρχες εκδοχές του κουήρ άντρα; Ο ένας με στολή, ξίφος και μπρατσόνια, ο άλλος με μακιγιάζ, λέλουδο και κελεμπία. Εδώ τα υπόλοιπα για τους αγγέλους.

Λένε λοιπόν οι σατανιστές ότι ναι, ο Εωσφόρος που λατρεύουν, ο πεπτωκώς άγγελος, είναι ακριβώς αυτό: ο αντάρτης κατά της μονοθεϊστικής απολυταρχίας, αυτός που κρυγάζει non serviam απέναντι στην εξουσία και στους τσάτσους της που ανταποκρίνονται στα «στώμεν καλώς», η χαρά της Φύσης απέναντι στη σκυθρωπή αποστείρωση των αποπνευματωμένων, η ανταρσία του Ανθρώπου απέναντι στον υπερβατικό Τύραννο (με ολίγη από σφαγιασμένα κοτόπουλα και οργιάκια που τα κάνεις και χωρίς πεντάλφες ― αλλά ας μην πλατειάζω). Πολύ ωραία όλα αυτά. Με μία μικρή διαφορά: στην καλύτερη περίπτωση δεν υπάρχει ένας σατανάς αλλά δύο· στη χειρότερη ο σατανάς είναι ο τσάτσος του Θεού.

Ο ένας σατανάς είναι ο Εωσφόρος και η παρέα του, οι οποίοι στασίασαν και κατέληξαν στην Άβυσσο, κατέληξαν πιο συγκεκριμένα «εἲς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ ἀγγέλοις αὐτοῦ», αυτό το ίδιο για το οποίο σύμφωνα με τη γνωστή περικοπή ο Χριστούλης προορίζει κάθε λογής πλούσιους και μισάνθρωπους, παρεμπιπτόντως. Και εκεί βρίσκεται, λέει η μυθολογία, ο στασιαστής τσαμπουκάς: στην Κόλαση, στου πηγαδιού τον πάτο κατά τον Δάντη. Δεν έχει καν την ευχέρεια, σαν τον Μαμ-Ρα, να ξυπνάει κάθε τόσο από τον αιώνιο ύπνο του. Ο Διάβολος δεν είναι ο αφέντης της Κόλασης, είναι ο κατάδικος για τον οποίο φτιάχτηκε η Κόλαση. Σιγά μην του έφτιαχνε ο Άλλος βασίλειο του αντάρτη: Πανάγαθος είναι, όχι κομματάρχης.

Αυτός είναι ο ένας σατανάς λοιπόν, η εν πάση περιπτώσει ο σατανάς που εμπνέει τους σατανιστές να είναι φιλάνθρωποι και αντίθεοι και να βγάζουν κωλοδάχτυλα, κερατάκια και non serviam απέναντι στις εξουσίες: ο πεπτωκώς Εωσφόρος.

Πάντως πρέπει πριν την πτώση του να ήταν μεγάλη μούρη ο Εωσφόρος, όχι μόνο γιατί το λέει ο Μίλτον αλλά και λόγω του εξής μυστηριώδους ψαλμικού χωρίου (Ψαλμός 109, ή 110 αν είσθε αλλόδοξος): « Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. […] ἐκ γαστρὸς πρὸ ἑωσφόρου ἐγέννησά σε.» Η χριστιανική ερμηνεία είναι ότι ο Θεός Πατέρας μιλάει στον Θεό Υιό και τον συγκρίνει με τον Εωσφόρο, η ιουδαϊκή είναι είτε wtf, bro?, είτε φιλολογική.

Ο άλλος σατανάς, ο ἄγγελος σατᾶν, είναι αυτός που ξέρουμε από τη δράση του στην ιουδαϊκή και στη χριστιανική μυθολογία: αυτός που απάτησε την Εύα (εκτός κι αν ήταν εκείνη η γκομενάρα η Λίλιθ, αλλά ας μην μπούμε στα αποκρυφιστικά), αυτός που καυλώνει μοναχούς και λαϊκούς, αυτός που έκανε ντηλ με τον Θεό για να καταστρέψει τον Ιώβ, έτσι για να δούν οι δυο τους μια Τρίτη απόγευμα αν θα βλαστημήσει και αν θα σιχτιρίσει τον Θεό του, αυτός που έπιασε τον Χριστό στην έρημο (σε μια από τις αγαπημένες μου βιβλικές σκηνές) και τον πέρασε κρας τεστ, άγρια και ζόρικα κρας τεστ ομολογουμένως.

Αυτός ο σατανάς δεν είναι παρά ένας μπράβος που «του επιτρέπει» ο Θεός να πηγαίνει να τσεκάρει αν οι δούλοι Του (αλλά και ο Υιός Του) Τού είναι πιστοί ή αν Του κάνουν νερά. Είναι ένας παρακρατικός του Θεού, οπότε οι λειτουργοί Του τον ταράζουν στη νομιμότητα και στους εξορκισμούς όπου τον πετύχουν αλλά ας μην κοροϊδευόμαστε: για τον Κύριο Σαβαώθ δουλεύει κι αυτός αλλά μαφιόζικα, στη σκιά.

Επιπλέον, αυτός ο διάολος είναι άλλοθι: εκείνος που, λέει, ευθύνεται για νεκρά παιδάκια (από καρκίνους, λιμούς, λιτότητες ή βόμβες ― αδιάφορο), που βάζει λευίτες να βιάζουν άλλα παιδάκια, που ξεκινάει πολέμους, που βάζει τους φονιάδες να γίνουν φονιάδες κτλ. Κάνει όλες τις βρωμοδουλειές με τις οποίες δεν θέλει να σπιλώσει τα άχραντα και άπλαστα χέρια Του το Μεγάλο Αφεντικό του (και δικό μας).

Εννοείται ότι αιώνες χριστιανικής και ισλαμικής θεολογίας προσπαθούν να μας πείσουν ότι αυτοί οι δύο σατανάδες είναι ο ένας και ο αυτός, ο πεπτωκώς άγγελος (η ιουδαϊκή θεολογία τον έχει σε γενικές γραμμές κλασμένο τον διάολο). Κι όμως αν δεν είναι δύο οι σατανάδες, ο ένας αντάρτης δεσμώτης και ο άλλος σκιώδης μπράβος, τότε ο Σατανάς είναι και τα δύο: αντάρτης που έγινε λίγο χαφιές, ένας κανονικός ασφαλίτης.

Ε, αυτόν θέλετε να λατρέψετε ρε παιδιά;

Με λένε Σραόσα. Ο Σραόσα (Sraosha) είναι κάτι παραπάνω από αρχάγγελο στον ζωροαστρισμό (ορθότερα: μασδαϊσμό), κατά το «I’m not a man / I’m something much bigger and better than /A man» του Μορισέυ. Έτσι λοιπόν ο Σραόσα δεν είναι απλώς ο αγγελιαφόρος του Ωρομάσδη (Ahura Mazda) και όπως οι περισσότεροι άγγελοι κι αρχάγγελοι στις θρησκείες, έχει έναν σαφή ρόλο: μεταφέρει θείες αποκαλύψεις, δείχνει τον δρόμο της ευτυχίας και της αλήθειας (διότι στις θρησκείες αυτά τα δύο ταυτίζονται επί της αρχής αλλά ποτέ επί του πεδίου). Ο Σραόσα είναι ο μόνος όρθιος στην αυλή του Ωρομάσδη (όλοι οι άλλοι είναι γονυπετείς ή μπρούμυτα, λόγω Δόξης), είναι και «φίλος του Ωρομάσδη». Τέλος είναι και ψυχοπομπός. Μιχαήλ και Γαβριήλ σε ένα: Γιαζάτας.

Ο ντάλα ήλιος και η ανελέητη στέγνια της Μέσης Ανατολής έβγαλε τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες με τους αγγέλους για κομπάρσους και μόνο, αντίθετα με τον μασδαϊσμό. Απεναντίας, ο μασδαϊσμός και οι διάφορες δοξασίες που γέννησε στη συνάντησή του με τον νεοπλατωνισμό, σε έναν κόσμο εξίσου μεσογειακό αλλά λιγότερο θερμόπληκτο και διψασμένο, έβγαλαν θεουργία, γνωστικισμό και αγγελοθρησκείες καθώς και το τέως next big thing στον χώρο της θρησκείας: τον μανιχαϊσμό — όλες γεμάτες αγγέλους, δαιμόνους, θεότητες, ανθυποθεότητες και πνεύματα.

Μπορεί ο χριστιανισμός να σνομπάριζε τις αγγελοθρησκείες (κάπου στην Αποκάλυψη υπάρχει και σχετική προειδοποίηση σε μια από της Εφτά Εκκλησίες της Μικρασίας, αλλά βαριέμαι να ψάχνω) όμως κάτι από τις ιλιγγιώδεις ιεραρχίες των ασωμάτων πέρασε και σε αυτή την εκδοχή του μονοθεϊσμού (όπου ο ένας Θεος είναι τρεις και τα πρόσωπα τα τρία ένα· και όλα θυμίζουνε Πλωτίνο). Έχουμε λοιπόν χωρισμό των αγγέλων σε τρεις τρίχορες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες. Ναι, τρεις, όπως στην Πολιτεία του Πλάτωνα, όπως στο πανάρχαιο σύστημα των ινδουιστικών καστών:

Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι
Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες
Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι.

Εντάξει, όσοι πήγαμε σχολείο 1979-1991 μπορεί αρχαία να μην κάναμε στο Γυμνάσιο, και για αυτό είμαστε άλαλοι κι αγράμματοι και νεομορφωμένοι, μπορεί να μας άρπαξαν το πολυτονικό μέσα από τα δάχτυλά μας που ζάβωναν για να κρατάνε το στυλό αλλά — όλα κι όλα — τα εννιά τάγματα τα μάθαμε φαρσί και ποιηματάκι, προς διηνεκή εξευτελισμό των λαρτζ νεορθόδοξων που θεωρούν αυτό το στοιχείο γνωστικής-νεοπλατωνικής μυθολογίας στοιχείο της εξ αποκαλύψεως Αληθείας. Πού να δείτε κι άλλα στοιχεία μυθολογίας παρακάτω, δηλαδή.

Τι παίζει λοιπόν με αυτά τα εννέα τάγματα, που χωρίζονται σε τρεις τρίχορες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες;

Διαβάζουμε εδώ ότι

Ιδίωμα της πρώτης ιεραρχίας είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων, ενώ έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «γελ».
Η δεύτερη ιεραρχία έχει ως ιδίωμα τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και την διενέργεια των θαυμάτων, ενώ έργο τους είναι ο τρισάγιος ύμνος «Άγιος, Άγιος, Άγιος».
Τέλος ιδίωμα της τρίτης ιεραρχίας είναι να εκτελούν θείες υπηρεσίες και έργο τους αποτελεί ο ύμνος «Αλληλούϊα».

Εντάξει, ωραία, όλοι με τους σαφείς ρόλους τους, όπως οι περισσότεροι άγγελοι κι αρχάγγελοι στις θρησκείες. Υπάρχει βεβαίως ένα θεματάκι, αφού η πηγή από πάνω λέει ότι τα Σεραφείμ, τα Χερουβείμ και οι Θρόνοι έχουν έργο τον θεοπρεπή ύμνο του «γελ» (θα επανέρθουμε), ενώ ο προφήτης Ησαΐας μας τα λέει αλλιώτικα:

[…] Εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου, καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ καὶ Σεραφὶμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνί, καὶ ταῖς μὲν δυσὶ κατεκάλυπτον τὸ πρόσωπον, ταῖς δὲ δυσὶ κατεκάλυπτον τοὺς πόδας καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο καὶ ἐκέκραγεν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον καὶ ἔλεγον· ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. (Ησαΐας 6, 1-3)

Υπάρχει εδώ ένα θέμα, λοιπόν: το Άγιος Άγιος Άγιος το κράζουν τα Σεραφείμ ή μήπως οι Κυριότητες, οι Δυνάμεις κι οι Εξουσίες (μέσα στην ιεραρχία και τη σωματασφαλίλα οι ονομασίες των ταγμάτων); Αυτό, ποιος κράζει το Άγιος Άγιος Άγιος, είναι ωστόσο εμπειρικό ζήτημα, όπως λέμε και στα Φάρσαλα, και θα λυθεί εντέλει δια της παρατήρησης όταν ακολουθήσουμε τα χνάρια του Δάντη και ξεναγημένοι από την καύλα της ζωής μας, την κάθε Βεατρίκη, βρεθούμε κι εμείς στη φάση

Qual è ‘l geomètra che tutto s’affige
per misurar lo cerchio, e non ritrova,
pensando, quel principio ond’elli indige,

tal era io a quella vista nova:
veder voleva come si convenne
l’imago al cerchio e come vi s’indova;

ma non eran da ciò le proprie penne:
se non che la mia mente fu percossa
da un fulgore in che sua voglia venne.

A l’alta fantasia qui mancò possa;
ma già volgeva il mio disio e ‘l velle,
sì come rota ch’igualmente è mossa,
l’amor che move il sole e l’altre stelle.

Λέει ο Δάντης για κύκλους — θα επιστρέψουμε και σε αυτούς.

Στο μεταξύ, δείτε ότι μερικοί άγγελοι βρίσκονται εικονογραφικά μεταξύ αγγέλου και τέρατος. Τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, για παράδειγμα:

καὶ Σεραφὶμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνί, καὶ ταῖς μὲν δυσὶ κατεκάλυπτον τὸ πρόσωπον, ταῖς δὲ δυσὶ κατεκάλυπτον τοὺς πόδας καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο.(Ησαΐας 6, 2)

Πλάσματα με πολλά φτερά είναι προϊόν Μεσοποταμίας (ΠΟΠ). Γιατί έξι όμως; Με τα δύο πετάνε, με τα δύο καλύπτουν τα μάτια (γιατί δεν αντέχουν τη θέα της Δόξας του Θεού — γενικά δεν τους κοιτάς στα μάτια τους ανωτέρους σου) και με τα δύο καλύπτουν τα αχαμνά τους, σε ένδειξη αιδημοσύνης. Ξαφνικά τα πιο τρελά εικονογραφικά απωθημένα του Τσαρούχη ζωντανεύουν: τα Σεραφείμ είναι προικισμένα και βρακώνονται με φτερούγες.

Μέχρι εδώ, εντάξει, κάτι σας είπα. Το θέμα «άγγελοι» το έχει δουλέψει μέχρι και ο Φίλιπ Πούλμαν. Και δεν θα καθόμουν να γράψω αυτό το μπλογκεπύλλιο αν κάτι δεν με χτύπαγε πιο πάνω:

τα Σεραφείμ, τα Χερουβείμ και οι Θρόνοι έχουν έργο τον θεοπρεπή ύμνο του «γελ»

Του ποιου; Του «γελ»; Του yel ή του gel (gel kayıkçı);

Η απάντηση, μετά από λίγο ψάξιμο, έρχεται από μια άλλη πηγή — εντελώς ορθόδοξη, μην ανησυχείτε, δεν θα μπλέξουμε με καββαλισμούς κι αγγελοθρησκείες ή τη Νέα Εποχή:

Τρεις εξαίρετοι ύμνοι καί δοξολογίες είναι με τις οποίες δοξολογούν την αγία Τριάδα οι εννέα τάξεις των Αγγέλων. Καί της μεν πρώτης ιεραρχίας των Θρόνων, Χερουβίμ καί Σεραφίμ, είναι ίδιος ύμνος το, γέλ γέλ, το οποίο έβγαινε από τους τροχούς των Χερουβίμ κατά τον Ιεζεκιήλ (ι’ 13), και σημαίνει ανακυλισμός κατά τον Αρεοπαγίτη Διονύσιο (Ουραν. Ιεραρχ. κεφ. ιε’), της δε δευτέρας ιεραρχίας, των Κυριοτήτων, Δυνάμεων καί Εξουσιών, ίδιος ύμνος είναι το, Άγιος, Άγιος, Άγιος (Ησ. στ’ 3), της δε τρίτης των Αρχών, Αρχαγγέλων καί Αγγέλων, ίδιος ύμνος είναι το Αλληλούια, κατά τον Νικήτα τον Στηθάτο (Φιλοκαλία κεφ. 99).

Η πηγή από πάνω αναπαράγει όσα είδαμε πριν, αλλά επί το υψιπετέστερον και θεολογικότερα. Και μας μπάζει σε μια από τις πιο cgi φάσεις της ιουδαϊκής και της χριστιανικής μυθολογίας: το όραμα του Ιεζεκιήλ. Το οποίο συν τοις άλλοις περιέχει τερατώδεις αγγέλους και κάτι άλλο και μεγαλύτερο από αγγέλους — σαν τον Σραόσα δηλαδή: τέσσερα ζώα φτερωτά κι ένα άρμα που απαρτίζεται από περιστρεφόμενους τροχούς.

Το κεφάλαιο 10 (ι), εδάφια 9 έως 14 του Ιεζεκιήλ αξίζει να διαβαστεί στα αγγλικά με φωνή Don LaFontaine. Βασικά γίνεται χαμός και είναι δύσκολο να βγάλει άκρη κανείς τι γίνεται. Παίζουν Χερουβείμ, παίζουν κάτι Τροχοί που λένε «ω τροχέ!» και παίζουνε και τέσσερα ζώα φτερωτά, που δεν είναι άγγελοι, με πρόσωπα χερουβείμ, ανθρώπου λιονταριού και αετού. Αυτά τα τέσσερα ζώα τα έχετε ξαναδεί στην εκκλησία της γειτονιάς σας, συμβολίζουνε, λέει, τους τέσσερις ευαγγελιστές, με τη διαφορά ότι το ζώο με πρόσωπο χερουβείμ το παράκανε με τα τραβήγματα κι έχει στην Αποκάλυψη του Ιωάννη (κεφ. 4) πρόσωπο βοδιού:

Οκέι, αλλά στο όραμα του Ιεζεκιήλ, τι είναι οι Τροχοί; Είναι, λέει, οι Τροχοί που συνθέτουν το χερουβικό άρμα, το οποίο μεταφέρει τον, χμ, Θεό. Οι Τροχοί είναι όμως άγγελοι, όχι Σεραφείμ, αλλά Θρόνοι. Ναι: οι Τροχοί είναι άγγελοι, του τάγματος των Θρόνων. Που λέγονται «Θρόνοι» λόγω αυτού του περιστατικού, αφού στα εβραϊκά αποκαλούνται Τροχοί (ofanim). Παρεμπιπτόντως, αν είστε από αυτούς που πάνε Χαιρετισμούς γιατί απολαμβάνετε την ποίηση ξέρω γω, θα έχετε ακούσει τον χαρακτηρισμό «χερουβικό άρμα» για την Παναγία. Μόνον οι βυζαντινοί θα ταύτιζαν μια νεαρή κοπέλα, και μάνα του Θεού, με αυτόν τον τερατώδη σφαιρικό αστρολάβο.

Πού πήγε το «γελ»; Α, αυτό είναι εύκολο. Στα εβραϊκά το «ω τροχέ!» είναι «hag galgal!». Από το galgal στο «γελ», μια μετάφραση δρόμος.

Οπότε, έχουμε κάτι τροχόμορφους αγγέλους, ή και όχι, που ακούγονται να λένε καθώς περιστρέφονται «ω τροχέ!». Που έχει καλά σούπερ θεοπρεπές-απερινόητο-υπερβατικό περιεχόμενο — εδώ κολλάει και ο Δάντης. Και φυσικά εδώ κολλάει και το Turn! Turn! Turn! των ανθρώπων που κατά τα άλλα διασκεύαζαν Ντύλαν και στο συγκεκριμένο τραγούδι Εκκλησιαστή (ή Qoelet).

Πάντως το όραμα του Ιεζεκιήλ (το όνομα του οποίου όταν ήμουν μικρός νόμιζα ότι είναι στίχος του Bekledim de gelmedin) είναι τόσο καμένο από μεσοποταμιανή εικονογραφία, θερμοπληξία και ο Κύριος οίδε τι άλλο, που είναι το αγαπημένο θέμα του φον Νταίνικεν και τέτοιων: ο Ιεζεκιήλ είδε ούφο.

Τι θες να μας πεις; θα ρωτήσετε. Όλα όσα ήδη είπα. Επίσης, ότι κάθε πίστη σε αποκάλυψη και τέλειες αλήθειες είναι επιμολυσμένη ανεπανόρθωτα με μυθολογίες, και δη μυθολογίες εφάμιλλες των ησιόδειων. Θα απαντήσουν οι πιστοί ότι συμβολικά είναι αυτά, καημένε, 20 αιώνες μαγαζί έχουμε, ούτε ο πρώτος είσαι ούτε ο τελευταίος που μας κράζει για τροχόσχημους αγγέλους που περιστρέφονται λέγοντας γκαλγκαλγκάλ (ή «τροχέ!»). Με δύο διαφορές: αφενός ο καθείς διαλέγει τα σύμβολά του, κι αυτά είναι πολύ καμένα σύμβολα, άραγε το Άγιο Πνεύμα τα ενέπνευσε; Αφετέρου, το «συμβολικό» χαρτί (όπως κατάλαβαν όσοι πρωτοδούλεψαν το 20 αιώνων μαγαζί) δεν μπορείς να το παίζεις συχνά όταν διακηρύσσεις ότι ο Θεός σου αποκαλύπτεται μέσα στην ανθρώπινη ιστορία και ότι «καταφάσκει την ανθρώπινη ιστορία».

Οι μύγες, πού κολλάν οι μύγες; Ε, ας μη γίνομαι «ρητορικός» και καλύτερα να μην πω κάτι για αυτά τα σιχαμένα επίσης ιπτάμενα πλάσματα, πέρα από το ότι «η μύγα πάει στα σκατά, πηγαίνει και στο μέλι».

Συνέχεια αυτού εδώ.

Μέρος πρώτο: πηγές

*

ויאמר אלהים אל־משה אהיה אשר אהיה ויאמר כה תאמר לבני ישראל אהיה שלחני אליכם׃
(Έξοδος 3, 14)
*

καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς Μωυσῆν λέγων· ἐγώ εἰμι ὁ ὤν. καὶ εἶπεν· οὕτως ἐρεῖς τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ· ὁ ὢν ἀπέσταλκέ με πρὸς ὑμᾶς. (Έξοδος 3, 14)
*

And God said unto Moses, I AM THAT I AM: and he said, Thus shalt thou say unto the children of Israel, I AM hath sent me unto you. (Έξοδος 3, 14)
*

Ἐγώ εἰμι τὸ Ἄλφα καὶ τὸ Ὦ, λέγει Κύριος ὁ Θεός, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος, ὁ Παντοκράτωρ.(Αποκάλυψη 1, 8)
*

ego sum Alpha et Omega principium et finis dicit Dominus Deus qui est et qui erat et qui venturus est Omnipotens (Αποκάλυψη 1, 8)
*

*
Eure »Ordnung« ist auf Sand gebaut. Die Revolution wird sich morgen schon »rasselnd wieder in die Höh’ richten« und zu eurem Schrecken mit Posaunenklang verkünden: »Ich war, ich bin, ich werde sein!«  (Rosa Luxemburg – “Die Ordnung herrscht in Berlin”, Die Rote Fahne 14,14. Ιανουάριος 1919)
*

*

**

Μέρος δεύτερο: σχόλιο

Μια θεότητα αποκαλύπτεται σε ένα πολύ ξερό και πολύ τραχύ βουνό. Αντί ονόματος περιγραφικού, σαν κι αυτά των αιγυπτιακών και των μεσανατολικών θεοτήτων, συστήνεται με το Όνομα: είμαι αυτός που είμαι. Η πρόταση ευθύς γίνεται μετοχή: יהוה. Δεκάδες χιλιάδες θεολόγοι και φιλόσοφοι θα ζαλίζονται στη θέα και στο άκουσμά του για τους επόμενους 32 αιώνες. Η Ύπαρξη. Η Ύπαρξη που επικυρώνει τον εαυτό της.

Για την αποφυγή παρεξηγήσεων, και κάπως αραιώνοντας την απόλυτη κατάφαση της ύπαρξής Του, ο Χριστός στην Αποκάλυψη θα εισαγάγει την παράμετρο του κτιστού χρόνου: είμαι, ήμουν και σας έρχομαι (που είναι και το θέμα του οράματος της Αποκάλυψης).

Στην ελληνική εκδοχή ο Ων είναι μετάφραση της μετοχής יהוה και θα χρησιμοποιηθεί για να μαρκάρει το φωτοστέφανο της Θεότητας, ένεκα τα ίχνη εικονοφοβίας της ανατολικής χριστιανοσύνης και το εικονομαχικό παρελθόν της.

Στα αγγλικά θα μεταφραστεί πιστά ως πρόταση: I am that I am.

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ θα οικειοποιηθεί αριστουργηματικά την εσχατολογία του «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος»: αυτό που έρχεται να αλλάξει τον κόσμο, αυτό που λέει Ἰδοὺ καινὰ ποιῶ πάντα, δεν είναι κάποιος ένθρονος παντοκράτορας μέσα από λοιμούς, φωτιές και σεισμούς της συντέλειας. Αυτό που έρχεται να αλλάξει τα πάντα είναι η ανατροπή της παντοκράτειρας τάξης: η ίδια η επανάσταση, που ήταν είναι και θα είναι.

Μετά ήρθε ο κεϋνσιανισμός και γίναμε όλοι λίγο θεούληδες. Αποφασίσαμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας προτού αλλάξουμε τον κόσμο. Και ποιος ο καλύτερος τρόπος να αλλάξεις τον κόσμο από το να τον επαναπροσδιορίσεις με βάση την υπαρξή σου, ξεκινώντας από το ότι είσαι αυτός που είσαι όπως εσύ πλάθεις τον εαυτό σου. Τα λέει η Γκλόρια μια χαρά, τραγουδώντας τον ύμνο όχι μόνον της γκεϊοσύνης αλλά και όλων όσων δεν χωράν πουθενά.

Ο αιώνας μας ξημέρωσε λίγο χιλιαστικά και Y2K, με την επάνοδο της αναμονής του Χριστού για να εγκαθιδρύσει άχρονη, ακύμαντη κι ατάραχη νιρβάνα, σαν αυτή στα τελευταία άσματα του Παραδείσου στη Θεία Κωμωδία. Μακριά από επαναστάσεις, η μελοποίηση της Αποκάλυψης από τον Πράισνερ εναγκαλίζεται μια εκδοχή του λεγόμενου τέλους της ιστορίας και της νίκης της ενωμένης χριστιανικής Ευρώπης. Καλώς ή κακώς.

Ευτυχώς υπάρχει και η κλαμένη εκδοχή της Ύπαρξης: του Καζαντζίδη. Και η σαφώς καλύτερή της του Πουλικάκου: όλα επανερμηνεύονται.

Η προμετωπίδα είναι της πάντοτε καταπληκτικής Apollonia Saintclair.