αισθ-

Θα ομολογήσω ότι με έχει απασχολήσει το γεγονός ότι τόσο διαφορετικές έννοιες στα ελληνικά σηματοδοτούνται από λέξεις που περιέχουν τη ρίζα αισθ-. Εύκολα αναρωτιέται κανείς τι σχέση έχει ο αισθησιασμός με την Αισθητική, ή τα αισθητήρια όργανα με τα συναισθήματα και τα αισθήματα. Ταυτόχρονα η αισθητικός που φροντίζει δέρμα, νύχια και διάφορες τριχοφυΐες δεν έχει καμία σχέση με τους φιλοσόφους που ασχολούνται με την Αισθητική ― ευτυχώς δηλαδή γιατί οι φιλόσοφοι αυτοί δεν φημίζονται για τη φροντίδα της επιδερμίδας ή και των νυχιών τους.

Η Αισθητική πάντως ως κατηγορία-πασπαρτού έχει πάρει τη θέση αυτών που οι δεξιοί πούλαγαν ως ιδανικά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντιλαμβανόμαστε ότι ως ιδανικά οι δεξιοί της ελληνορθοδοξίας αλλά και της αστικής συντήρησης εννοούσαν οτιδήποτε παραδεδομένο και οτιδήποτε διαιωνίζει τα προνόμια των παλιών αστών, των κατά τύχη πλουτισάντων, των μαυραγοριτών, των δοσίλογων, αλλά και των κάθε λογής πάλαι κοτζαμπάσηδων (όσο μπανάλ κι αν ήταν αυτοί ειδικά).

Όταν μίλαγαν για ιδανικά, ελληνοχριστιανικά ή ανθρωπιστικά, οι δεξιοί εννοούσαν την υπεράσπιση του κατεστημένου ενός πηχτά διεφθαρμένου, φονικού και απεχθώς άδικου προτεκτοράτου, αυτού δηλαδή που ήταν η Ελλάδα μας μεταξύ 1944 και 1981 ― όσο κι αν την εξιδανικεύουμε πια παρατηρώντας τη μέσα από τους κουτοπόνηρα παραμορφωτικούς φακούς του παλιού ελληνικού κινηματογράφου.

Κατόπιν, αφού κατάφερε να συνέλθει από την πασοκάρα η δεξιά διανόηση και να ανασυγκροτηθεί, λίγο μετά το 1991 τα «ιδανικά» αντικαταστάθηκαν από την Αισθητική. Και η Αισθητική, αντίθετα με τα «ιδανικά», δεν ήταν πια κριτήριο ή επιδίωξη μόνο των δεξιών. Άλλωστε πια ήδη ολόκληρος ο κόσμος είχε ξεκινήσει να κατρακυλάει προς τα δεξιά ― αν και δεν το έπαιρνε ακόμα χαμπάρι.

Αισθητική λοιπόν είναι το νέο όνομα των «ιδανικών»: ένα λάστιχο· μία έννοια που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς ως επίκληση στο Ωραίο, το οποίο φυσικά πρέπει να είναι κι Αληθινό (μια και στην Ελλάδα είμαστε παγιδευμένοι στον γερμανικό Ρομαντισμό). Με την επίκληση της Αισθητικής μπορείς να αξιολογήσεις πρόσωπα, καταστάσεις, ιδέες, δημιουργήματα αλλά και ολόκληρες πόλεις.

Τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε λοιπόν ακούσει ανθρώπους να μην ψηφίζουν συγκεκριμένα κόμματα π.χ. γιατί «προσβάλλουν την Αισθητική τους», κάτι που αφήνει όλους εμάς τους υπόλοιπους να αναρωτιόμαστε ποια κόμματα στην Ελλάδα δεν προσβάλλουν την αισθητική όλων μας και κατά πόσο η ομορφιά ή το ωραίον στις δραστηριότητες ενός κόμματος μας ενδιαφέρει όταν το επίδικο της δράσης τους είναι οι ζωές μας, η υγεία μας, τα παιδιά μας, τα γηρατειά μας, η διαφθορά κι η κρατική βία, αν θα γίνει πόλεμος ή αν θα πεθάνουμε σε κάποιο τρένο, σε δασική πυρκαγιά ή σε δεκαπενθήμερο καύσωνα.

Άλλοτε Αισθητική είναι κάτι το οποίο χαρακτηρίζει και ορίζει το παρελθόν αλλά με τίποτα το παρόν. Σε αυτού του τύπου τη ρητορική πιρουέτα η υψηλή τέχνη του παρελθόντος λ.χ. συγκρίνεται με ό,τι χθαμαλό ή και απλούστερο υπάρχει στη σύγχρονη διασκέδαση. Καταντάει πέρα από αηδία πλέον να ακούς κόσμο να σου λέει για τα υψηλά αισθητικά κριτήρια της δεκαετίας του ’60, που έβγαλε το Χατζιδάκι, το Θεοδωράκη, τον Ξαρχάκο, το Μαμαγκάκη κτλ., και μετά η σύγκριση να γίνεται με την Πάολα και με το Βέρτη ή τον Οικονομόπουλο του σήμερα. Αναρωτιέμαι: δεν έχουν συγγενείς όλοι αυτοί να τους πούνε τι άκουγε ο κόσμος τη δεκαετία του ’60; Δεν ξέρουν ότι οι αντίστοιχοι όλων όσων τζάμπα μισούν στην εποχή μας (επειδή τους «προσβάλλουν την Αισθητική») υπήρχαν ωραιότατα και τη δεκαετία του 60;

Όσον αφορά την αισθητική των πόλεων μας δεν το συζητάω καθόλου. Ειδικά από τότε που πιστέψαμε ότι ο τουρισμός θα αντικαταστήσει τη γεωργία και τη βιομηχανία, μας έχει πιάσει ένα αμόκ με την αισθητική των πόλεων μας ή μάλλον με την έλλειψη αισθητικής των πόλεων μας.

Εδώ υπάρχουνε δύο θέματα: το πρώτο είναι κατά πόσον θέλουμε πόλεις βιτρίνες και σκηνικά για τους τουρίστες μας ή πόλεις στις οποίες θα ζούμε εμείς οι κάτοικοί τους. Το δεύτερο θέμα είναι ότι αυτή η ενασχόληση με την αισθητική των πόλεων, ειδικά στην Αθήνα οδηγεί σιγά-σιγά στην φροντίδα και τη μέριμνα για εκείνες ακριβώς τις περιοχές που είναι τουριστικού ενδιαφέροντος ενώ η υπόλοιπη πολη βουλιάζει στη βρωμιά και στην εγκατάλειψη, παραδομένη στον θόρυβο και στο διαρκές μποτιλιάρισμα ― ιδίως μετά την αποδιοργάνωση επί πανδημίας των μέσων μεταφοράς: άλλωστε οι ιθαγενείς δεν παραπονιόμαστε.

Εντωμεταξύ γράφω για αυτό το θέμα περίπου 15 χρόνια εδώ μέσα, αλλά πλέον η Αισθητική έχει τόση βαρύτητα στον δημόσιο διάλογο, που κάποιος πιτσιρικάς τις προάλλες εξερράγη κάπως οργιαστικά και μου έσουρε ότι έχει διαβρωθεί η Αισθητική μου τόσο πολύ που δεν μπορώ να δω την ασχήμια της Αθήνας κτλ.

Γενικά, όπου βλέπετε επίκληση στην Αισθητική να φεύγετε. Τις αισθητικούς (γιατί κορίτσια είναι οι πιο πολλές) να τις στηρίζετε.