Η αγαλματώδης παρουσία του περασμένου έπους

Από αρχαιοτάτων χρόνων, όσο και να ψάξει κανείς την ελληνική κι ελληνόφωνη κουλτούρα όπως τις εικαστικές δημιουργίες, τα κείμενα, ακόμα και τη μουσική, θα διαπιστώσει ότι απουσιάζουν βροντερά κι αμετάκλητα και η τρυφή και η απόλαυση αλλά και η τρυφερότητα που δεν απευθύνεται σε ταίρι ή στο αίμα σου.

Κάθε φευγαλέα και περιθωριακή αναπαράσταση ηδονικών και τρυφηλών καταστάσεων ή διαθέσεων, κάθε τι μυρωμένο ή ευφρόσυνα λαγνικό, κάθε γέλιο και απλή ένσαρκη χαρά επισκιάζονται από κάτι μεγάλο και βαρύ. Μέσα στα ελληνικά συμφραζόμενα, στη φιλία ως χαρά και στον έρωτα ως απόλαυση επιβάλλεται αργά ή γρήγορα η κατά Εμπειρίκο αγαλματώδης παρουσία του περασμένου έπους.

Αν όχι η λαίλαπα του πάθους και η ματαίωση, αν όχι η μοίρα κι οι θεοί και το καθήκον, η γελοιότητα του βίου και η ματαιότητα του βίου ή το κυνήγι της εξουσίας, τότε η βεβαιότητα του χωρισμού ή του θανάτου θα έρθει επιτέλους να καταργήσει κάθε φλωριά και κάθε γούστο, να απαξιώσει κάθε λαγνική σύνδεση και την τρυφερή ελαφρότητα της εφήμερης σύζευξης, να ακυρώσει αναδρομικά την κατά Έλιοτ awful daring of a moment’s surrender, which an age of prudence can never retract. Η χαρά είναι μέθη, από την οποία μάλιστα οφείλουμε να ξενερώσουμε γρήγορα κι οριστικά.

Τίποτε παιγνιώδες αλλά και τίποτε μυρωμένο, κανένα βροντερό γέλιο αλλά και τίποτα που να καταφάσκει τη χαρά του σώματος χωρίς προεκτάσεις δεν θα βρείτε στην ελληνική δημιουργία, πέρα από κάτι λίγα στην Παλατινή Ανθολογία, πέρα από τον Ροΐδη ή το τρεμάμενο βλέμμα του Καβάφη. Τα υπόλοιπα είναι πάρα πολύ σοβαρά: Ιππόλυτος και Φαίδρα, καταδικασμένη καψούρα, Μήδεια και Ιάσονας, εξιδανικευμένη γυμνότητα, η Θεοτόκος Παρθένος, αγάπες που θα ξεκάνει η μοίρα, η Μοσχούλα κι ο βοσκός, κλέος και αγιότητα, Αλί Πασάς και Φροσύνη, κοσμική αγιογραφία, το κορίτσι με τα μαύρα κι ο Χορν ― και πάει λέγοντας. Οτιδήποτε παιγνιώδες, χαριτωμένο κι ιλαρό είναι ασόβαρο κι ανάξιο λόγου ή αναπαράστασης. Ακόμα και στις τσόντες που έβγαλε αυτός ο τόπος είτε η ερωτοπραξία εντάσσεται μέσα στη φαρσοκωμωδία είτε στο τέλος τις παίρνει όλες ο διάολος.

Για του λόγου το αληθές, φανταστείτε ότι θέλετε να φτιάξετε έναν χώρο που να αναδεικνύει και να εορτάζει την ηδονή, τη χαρά ή το γέλιο. Πού θα καταφύγετε εικονογραφικά; Στους Ινδούς, στα γιαπωνέζικα shunga, σε κάποιες περσικές μικρογραφίες, στην Μπελ Επόκ, στην κινέζικη ερότικα, στα σκίτσα Αϊζενστάιν και τα παρόμοια, στον Bécat και τους επιγόνους του τον 20ο αιώνα, στη Γερμανία της Βαϊμάρης… Ακόμα και στα ερυθρόμορφα αγγεία των αρχαίων οι ερωτικές αναπαραστάσεις είναι στο πλαίσιο της μέθης, που λέγαμε, συνήθως από νερωμένο κρασί των Μεσογείων.

Έπειτα αναρωτηθείτε: πώς μιλάνε τα ελληνικά τραγούδια για το σεξ με εξαίρεση την τραπ, ή για τη χαρά, με εξαίρεση κάποια ποπάκια; Τέλος πείτε μου αν υπάρχει «κανονική» λογοτεχνία από τον Όμηρο μέχρι τον Βακαλόπουλο που να είναι αστεία χωρίς να είναι σάτιρα, χωρίς να αποσκοπεί στο να στηλιτεύσει και να καταγγείλει.

Δεν είναι ίσως να απορεί κανείς με το περίσσευμα αγριότητας που προκύπτει από την αλληλεπίδραση μας με τον δημόσιο χώρο, πραγματικό και συμβολικό. Αυτοί είμαστε: ακριβοί στην εξέγερση και φτηνοί στους ψόφους, ιδίως αν απευθύνονται σε φτωχούς κι ανήμπορους.